İşçilerin vardiyalı çalışma hakkında yönetmelik vardiyalar nasıl olalım

Vardiya adı verilen sistemin yasal olarak ismi postalar halinde çalışmaktır. Buna göre vardiyalı çalışma, işin niteliği nedeniyle sürekli çalışılması gerektiği için, birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılması veya nöbetler halinde işçi postaları çalıştırılması anlamına gelir. Vardiyalı çalışmanın en önemli özelliği 24 saat boyunca iş sürecinin devam etmesi ve işçilerin bu süre içerisinde postalar halinde çalıştırılmasıdır.

Bu süreç içerisinde gece çalışması ön plana çıkar. Çünkü işin devamlılığı için en az bir vardiyanın gece saatlerine rastlaması gerekmektedir. Gece vardiyası en geç 20.00 da başlayarak, en erken 06.00 da sona eren süreci ifade etmektedir. Gece vardiyasında çocuklar ve gençler çalıştırılamaz. Bazı sektörler hariç çalışma süresi 7,5 saati geçemez ve fazla mesai yaptırılamaz.

24 saat boyunca iş akışının devam ettiği işyerlerinde en az üç vardiya şeklinde planlama yapılması zorunludur. Turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmetleri yürütülen sektörlerde ve bu sektörlere bağlı olarak faaliyet gösteren alt firmalarda 24 saatte iki posta olacak şekilde vardiyalı çalışma düzenlemesi yapılabilir.

İş Kanununda Vardiya Sistemi

Vardiyalı çalışma sistemi, 4857 sayılı İş Kanunu ile hukuksal zeminde düzenlenmiştir. Çalışma ve çalışma şartları, İş Kanununun 63. maddesinde “İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nde” belirlenmiştir. Bu yönetmeliğin 3. Maddesi çalışma süresini “işçinin çalıştırıldığı ve işte geçirdiği süreler” olarak düzenlemiştir. Bu düzenlemeler, vardiyalı çalışma sisteminin yani postalar halinde çalışma esaslarının yanında işçi ve işveren haklarını da belirlemiştir.

İş Kanunu’na göre;

İşverenler, posta sayılarını ve her postada görev alacak olan işçilerin işe başlama ve bitirme saatlerini, ad ve soyadlarını, ara dinlenme zamanlarını, hafta tatillerini düzenleyerek işyerinde işçiler tarafından kolayca görülüp, takip edilebilecek şekilde ilan etmekle yükümlüdür. İş süreci nedeniyle sürekli çalıştıkları için, ardı ardına postalar halinde işçi çalıştırılan işyerlerinde, iş postası sayısı 24 saat içinde en az üç işçi olacak şekilde düzenlenir. Saat 20.00 ile 06.00 arası çalışmalar gece çalışması olarak kabul edilir. Eğer çalışma süresinin yarıdan fazlası bu saatler arasına denk geliyorsa o posta gece çalışması kabul edilir. Gece çalışmasına denk gelen saatlerde 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılması yasaktır. Vardiyalı çalışma yürütülen işlerde, İş Kanununun 42,43 ve 70. maddelerinde öngörülen haller dışında gece postasında 7,5 saatten fazla işçi çalıştırılması yasaktır. Gece ve gündüz sürekli şekilde devam eden işlerde, bir iş haftası boyunca gece çalıştırılan işçilerin, sonraki iş haftasında gündüz postasında çalıştırılmaları ve bu iş postalarının sürekli olarak birbirleri yerine değiştirilmeleri gerekir. Vardiya değişiminde işçiler dinlendirilmeden 11 saatten fazla çalıştırılamaz. Vardiyalı çalışma sisteminde işçilere, İş Kanununun 68. maddesinde belirlenen esaslara göre ara dinlenme verilir. İşçilere haftanın bir gününde 24 saatten daha az olmayacak şekilde hafta tatili verilmesi zorunludur. Postalar halinde çalışılan işlerde işverenler, postalar halinde çalışan işçilerin ad ve soyadlarını içeren listeleri Bakanlık tarafından talep edildiğinde sunmak üzere işyerlerinde bulundurmak zorundadır. Belediyelerin sınırları içerisinde veya dışında bulunan işyerlerinin sahipleri, posta değişim saatlerinde toplu taşıma kullanma zorunluluğu olan işçileri ve gece postalarında çalışan kadın işçileri, sağlayacakları ulaşım araçları ile ikametlerine en yakın yerden olacak şekilde işyerine getirip götürmek zorundadır. Kadın işçilerin gece çalışma postalarında görev alabilmesi için, işe başlamadan önce, gece postasında çalışması için sakınca olmadığına ilişkin sağlık raporunun alınması gerekir. İşverenler, iş süreci boyunca işçilerin, işyerinde maruz kalabileceği sağlık ve güvenlik risklerini de göz önünde bulundurarak, düzenli aralıklarla sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlar. Kadın işçiler gebe olduklarının doktor raporu ile kanıtlandığı tarihten itibaren doğum gerçekleşene kadar, emziren kadın işçiler ise bir yıl boyunca gece postalarında çalıştırılamazlar. Bu süre anne ve çocuk sağlığı ile ilgili gereklilik nedeniyle işyeri hekimi tarafından verilen rapor ile 6 ay daha uzatılabilir.

Vardiyalı Çalışılan Meslekler

İş sürecinin tüm gün boyunca sürmesini gerektiren sektörlerde vardiyalı çalışma sistemleri kullanılmaktadır. Turizm, güvenlik, sağlık gibi sektörler vardiyalı çalışma sisteminin en çok kullanıldığı iş alanları olarak öne çıkmaktadır. Otellerde müşterilerin ihtiyaçları ile ilgili tüm gün boyunca hizmet verilmesi gerektiğinden resepsiyon görevlileri, kat görevlileri, bazı teknik personeller vardiyalı bir biçimde çalışarak hizmetin devamlılığını sağlamaktadır. Özel güvenlik hizmeti veren şirketlerde görev yapan kişiler, güvenliğin 24 saat boyunca sağlanması gerektiğinden gece ve gündüz boyunca vardiyalı bir şekilde değişerek çalışmaktadır.

Özel sektörlerde olduğu gibi vardiyalı çalışma sistemi ile görev yapan memurluklar da bulunmaktadır. Polisler, kamunun güvenliğini sağlayabilmek için vardiyalı çalışma sistemi ile çalışmaktadır. Aynı şekilde sağlık hizmetlerinin sürekli olarak sağlanabilmesi için doktorlar, hemşireler ve sağlık kurumlarında görev yapan diğer sağlık personelleri vardiyalı olarak çalışmaktadır. Özet olarak, vardiyalı çalışma sisteminin kullanıldığı meslekler, iş niteliklerine göre sürekli olarak faaliyet gösterilmesi gereken sektörlerin içinde bulunan mesleklerdir.

İkili Vardiya Sistemi

İkili vardiya sistemi ile çalışan işyerlerinde işçiler, ara dinlenmeler de dahil olmak üzere 12 saat çalışmaktadır. Bu sistemde haftada bir gün tatil kullanılması halinde haftanın diğer altı gününde fazladan mesai yapılması söz konusudur. Bu şekilde fazla çalışma yapılması nedeniyle işçilere her bir saatlik fazla çalışmanın karşılığı olarak saatlik ücretin yüzde elli fazlası olarak ödeme yapılması gerekir. İki vardiyalı çalışma sistemi bu nedenle işverenin mali yükünü arttırmaktadır.

İkili vardiya sisteminde 24 saat çalışıp 24 saat dinlenme ve 24 saat çalışıp 48 saat dinlenme esasına göre iki ayrı tür de bulunmaktadır. Bu tür sistemlerde işçinin çalışma süresi saatlerin toplamı olarak hesaplanır. Kanunda yer alan azami çalışma süresinin üzerine çıkan zaman dilimi fazla çalışma olarak değerlendirilir. İşçiye bu süreler üzerinden fazla çalışma ücreti ödenir.

Üçlü Vardiya Sistemi

Üçlü vardiya sisteminde işverenin daha fazla işçiye ihtiyacı olmaktadır. Bu nedenle personel, yemek, ulaşım gibi maliyetler daha fazla olacaktır. Ancak günde üç vardiya olarak 8 saat çalışan işçilerin, günde iki vardiya 12 saat olarak çalışan işçilere göre daha verimli çalışabilecekleri ortadadır. Üç vardiyalı çalışma sisteminde ara dinlenmelerle birlikte kanuna uygun olarak haftalık kırk beş saatten daha fazla çalışma yapılamamaktadır. Bu durumda işçilerin fazla mesai yapma ihtimalleri ortadan kalkarak fazla çalışma için ödeme yapılma gerekliliği oluşmayacaktır.

Dörtlü Vardiya Sistemi

Dörtlü vardiya sisteminde 24 saatlik iş sürecinde 4 işçi çalışacağı için günlük çalışma saati ara dinlenme süreleri de dahil olarak 6 saat olmaktadır. Dört vardiyalı çalışma sistemi haftalık çalışma süresi olan 45 saati doldurmamaktadır. Haftalık tatil izni yine bir gün olarak verilmektedir. İş süreci, vardiyalar günde dört defa değişerek bir iş için gün içinde dört işçinin görev alması ile yürütülür.

Diğer bir dörtlü vardiya sistemi, günde 8 saat çalışma ile birlikte 6 gün çalışılarak sonrasında 2 gün dinlenme yapılması ile sürdürülür. Üç vardiyalı işçilerin ikili dinlenme günlerinde 4. vardiya devreye girerek işin 24 saat boyunca devamlılığı sağlanır. Böylece her hafta tatil günleri bir gün sonrasına doğru değişmektedir.

Vardiya Ne Demektir?

Vardiyalı çalışma süresinin düzenlenmesidir. Kelime anlamına göre gemilerde beklenen nöbete verilen isimdir. Kanuni olarak iş postası olarak adlandırılır.

Vardiyalı Çalışma Sisteminin Amacı Nedir?

Amaç, iş süreçlerinin farklı işçiler tarafından devam ettirilerek kesintisiz şekilde sürdürülmesidir. İş sürecini birden fazla kişiye bölerek verimliliği arttırmak hedeflenir. Böylece işçiler için uygun çalışma süreleri belirlenir.

Vardiyalı Çalışma Sayısını Ne Belirler?

Vardiya sayısı bir gün içinde devam eden işi kaç farklı işçinin yaptığına göre değişir. İş süreci iki işçi tarafından devam ettiriliyorsa ikili vardiya sistemi olarak adlandırılır. Kanunen, belirli sektörleri kapsayan özel durumlar dışında en az üçlü vardiya sistemi oluşturulmalıdır.

Bu yazıyı beğendiysen şimdi paylaş!   

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:

Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik 07.04.2004 Tarihli Resmi Gazete Sayı: 25426

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam ve Dayanak Amaç ve Kapsam

Madde 1 — Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak işletilen veya nöbetleşe işçi postaları ile yapılan işlerde, çalışma sürelerine, gece çalışmalarına, hafta tatillerine ve ara dinlenmesine ilişkin özel usul ve esaslar bu Yönetmelikle düzenlenmektedir.

Dayanak

Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 76 ncı maddesinin ikinci fıkrasına dayanılarak hazırlanmıştır.

İKİNCİ BÖLÜM

Usul ve Esaslar

Düzenleme ve İlan Yükümlülüğü

Madde 3 — İşveren veya işveren vekilleri, posta sayısı ile her postanın işe başlama ve bitirme saatlerini, postalar halinde çalıştırdıkları işçilerin ad ve soyadlarını, ara dinlenmelerini, hafta tatillerini ve bunlara ilişkin değişiklikleri düzenleyerek işyerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri şekilde ilan etmekle yükümlüdür.

İşçi Postaları Sayısının Düzenlenmesi

Madde 4 — İşçi postaları;

a) Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısı 24 saatlik süre içinde en az üç işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlenir.

b) Bu maddenin (a) bendi dışında kalan ve işçi postaları ile yürütülen diğer işlerde 24 saatlik süre içinde çalıştırılacak işçi postaları sayısı, her bir işçi postasının çalışma süresi, 4857 sayılı İş Kanununun 63 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında öngörülen Yönetmelikte belirtilen günlük çalışma süresini aşmayacak şekilde düzenlenir.

c) Sağlık kuralları bakımından günde 7,5 saat ya da daha az çalışılması gereken işlerde işçi postaları sayısı, her bir postanın çalışma süresi, 4857 sayılı İş Kanununun 63 üncü maddesinin son fıkrasında öngörülen Yönetmelikte belirtilen günlük çalışma sürelerini aşmayacak şekilde düzenlenir.

d) İşçi postaları sayısının düzenlenmesinde, 10/9/1960 tarihli ve 79 sayılı Milli Korunma Suçlarının Affına, Milli Korunma Teşkilat, Sermaye ve Fon Hesaplarının Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair Kanunun 6 ncı maddesi ile 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 43 üncü maddesi hükümleri gözönünde tutulur.

Gece Çalıştırılma Yasağı

Madde 5 — 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinin birinci fıkrasında tanımlanan gece dönemine denk düşen 20.00-06.00 saatleri arasındaki işçi postalarında, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır.

Ücretten İndirim Yapılamayacağı

Madde 6 — Bir işçi postası ile yürütülen işlerde, ikili ya da daha çok posta sayısının artırılması ya da üç posta halinde çalışılan işyerlerinde günlük çalışma süresinin 7,5 saatin altında saptanması sonucunda, çalışma sürelerindeki azalma nedeniyle, işçilerin ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun, indirim yapılamaz.

Gece Çalışma Süresi

Madde 7 — Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, İş Kanununun 42 ve 43 üncü maddeleri ve 79 sayılı Milli Korunma Suçlarının Affına, Milli Korunma Teşkilat, Sermaye ve Fon Hesaplarının Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair Kanunun 6 ncı maddesi ile 4857 sayılı İş Kanununun 70 inci maddesinde öngörülen Yönetmelikte belirtilen haller dışında, işçilerin gece postalarında 7,5 saatten çok çalıştırılmaları yasaktır.

Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışması, gece çalışması sayılır.

İşçi Postalarının Değişme Süresi

Madde 8 — Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları çalıştırılarak yürütülen işlerde postalar; en fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci iş haftasında gündüz çalıştırılmaları suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini alacak şekilde düzenlenir.

Zorunluluk olmadıkça işçilerin postaları değiştirilemez. Ancak 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesi uyarınca, gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, olanakların elverdiği ölçüde gündüz postasında durumuna uygun bir iş verir.

İşin niteliği ve yürütümü, iş sağlığı ve güvenliği gözönünde tutularak, gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir.

Posta Değişiminde Dinlenme Süresi

Madde 9

Posta değişiminde işçiler sürekli olarak en az onbir saat dinlendirilmeden çalıştırılamaz. Bu hüküm, postası değiştirilen işçilere de uygulanır.

Ara Dinlenmesi

Madde 10 — Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, 4857 sayılı İş Kanununun 68 inci maddesindeki esaslar uyarınca ara dinlenmesi verilir. İşin niteliği, bir işyerinin aynı bölümündeki bütün işçilere aynı saatte ara dinlenmesi verilmesine olanak bırakmıyorsa, bu dinlenme, işçilere, gruplar halinde arka arkaya çalışma süresinin ortalarından başlayarak İş Kanunu ve bu Yönetmelikteki esaslara göre verilir.

Hafta Tatili

Madde 11 — Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, haftanın bir gününde 24 saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili verilmesi zorunludur.

İsim Listeleri

Madde 12 — İşveren veya işveren vekilleri, postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, her postada çalışan işçilerin ad ve soyadlarını kapsayan listeler ile bu işçiler için işe başlamadan önce alınan periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili bölge müdürlüğüne vermekle yükümlüdür.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Yürürlük ve Yürütme

Madde 13 — Bu Yönetmelik, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 14 — Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.