Kısa Çalışma Ödeneği KÇÖ’de eksik prim bildiren işverene ödeme kolaylığı

COVID 19 pandemisi dolayısıyla 2020 yılı mart ayından 2021 yılı haziran ayına kadar olan 15 aylık dönemde kısa çalışma uygulamasına gidildi. Prim günü ve diğer koşulları sağlayan işçilere kısa çalışma ödeneği (KÇÖ) verildi. KÇÖ almaya hak kazanamayan, gerekli koşulları yerine getiremeyen işçiler ise ücretsiz izne çıkartıldı. Ücretsiz izne çıkartılanlara da nakdi ücret desteği sağlandı. Söz konusu 15 aylık dönemde toplam 3.8 milyon işçi kısa çalışma ödeneği, ücretsiz izne çıkartılan 3.1 milyon işçi de nakdi ücret desteği aldı. Bazı işyerlerinde bu uygulama sadece birkaç hafta sürerken, birçok işyerinde ise aylarca devam etti.

Pandemi döneminde işçiyi ve işletmeyi korumak amacıyla işverenin beyanını esas alarak kolaylaştırılmış prosedür uygulandı. Uygunluk denetimi yapılmadan işverenin beyanı doğru kabul edilerek KÇÖ ve nakdi ücret desteği verildi. Ancak, getirilen bu kolaylığı bazı işverenler suistimal etti. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) başta olmak üzere devlet kurumlarının denetimlerinde ve banka hesap hareketlerinde yapılan çapraz kontrollerde bazı işletmelerin işçileri fiilen çalıştırdıkları halde kısa çalışmada veya ücretsiz izinde gösterdikleri tespit edildi.

KANUNLA İKİ DEFA AF GETİRİLDİ

Suistimal yapan işverenler dolayısıyla kamu görevlileri de sorumluluk altına girdi. Bunun üzerine 11 Kasım 2020 tarihinde kabul edilen kanunla 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na Geçici 29. Madde eklenerek kısa çalışma ödeneğindeki suiistimaller nedeniyle ortaya çıkan zarar dolayısıyla devlet memurları sorumluluktan kurtuldu. Aynı maddeyle ayrıca işverenler de affedilerek ceza almaktan kurtarıldılar.

Pandemi tedbirlerinin sona ermesinin ardından 3 Kasım 2022 tarihinde kabul edilen Geçici 32. Madde ile affın kapsamı genişletildi. Fiilen çalıştırdıkları işçileri ücretsiz izne çıkartmış gösteren işverenler de af kapsamına alındı. Bunlar için kesilmiş idari para cezaları silindi.

DEVLET AFFETTİ AMA İŞVERENİN İŞÇİYE KARŞI SORUMLULUĞU DEVAM EDİYOR

Devlet söz konusu iki geçici madde ile uygulamayı suistimal eden işverenleri, devlete karşı yükümlülükleri bakımından affetti. Ancak, bu işverenlerin, işçilerine karşı sorumlulukları devam ediyor. İşçiler, fiilen çalıştıkları halde primleri yatırılmadı. Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi kapsamında emekli olma hakkı bulunan işçilerden bazıları, sırf bu nedenle prim günleri eksik olduğu için emekli olamadılar veya geç emekli olacaklar.

13 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe giren 7431 Sayılı Kanun ile pandemi tedbirleri sırasında suistimalde bulunan Geçici 29 ve Geçici 32. Madde kapsamındaki işverenlere, fiilen çalıştırdıkları halde primlerini yatırmadıkları işçilerin eksik günlerinin primlerini yatırma kolaylığı sağlandı.

BU BİR BORÇLANMA HAKKI DEĞİL

Bazı sosyal güvenlik yazarları bu düzenlemeyi ısrarla, KÇÖ ve nakdi ücret desteği almış tüm işçilere eksik prim günlerini borçlanma hakkı verildiği şeklinde yorumladı. SGK’nın yayımlayacağı genelge ile borçlanma hakkına kavuşacaklarını belirterek işçileri aylardır beklentiye soktular.

SGK’nın beklenen genelgesi 25 Temmuz 2023 tarihinde yayımlandı. Genelgede, bu kanun hükümlerinden sadece, “fazla ve yersiz” nakdi ücret desteği ve kısa çalışma ödeneği verilmiş işçilerin işverenlerinin yararlanabileceği açıkça ifade edildi.

Genelgede yer alan açıklamaya göre, işçisini fiilen çalıştırdığı halde kısa çalışmada veya ücretsiz izinde göstermiş olan işverenler, genelge ekinde yer alan formu doldurarak fazla ve yersiz ödenen gün sayısı kadar prim ödeme talebiyle SGK’ya başvuracaklar. Başvuru tarihini izleyen ay başından itibaren üç ay içinde primleri ödedikleri takdirde yükümlülüklerini süresi içinde yerine getirmiş sayılacaklar. Böylece gecikme cezasından kurtulacaklar.

Pandemi döneminde fiilen çalıştırdıkları işçileri kısa çalışmada veya ücretsiz izinde gösteren işverenlerin bu düzenlemeden yararlanarak cezai yaptırıma maruz kalmadan işçilerin fiilen çalıştıkları günlerin primini ödemeleri gerekiyor.

İŞÇİLER TAKİPÇİSİ OLMALI

İşçilerin bu konuda haklarının takipçisi olmaları gerekiyor. Fiilen çalıştığı halde kısa çalışmada veya ücretsiz izinde gösterilen işçiler, eksik günlerin priminin işverence ödenip ödenmediğini e-Devlet üzerinden takip edebilirler.

Yanlış anlamayı önlemek için bir hususu açıklığa kavuşturmak gerekiyor. Bazı işyerlerinde 10 gün fiilen çalışıp, 20 gün kısa çalışmaya gidildi. Bu işçi için fazla ve yersiz ödeme söz konusu değil.

Buna karşılık bazı işyerlerinde 30 gün fiilen çalışıldığı halde işçiler ayın tamamında veya bir kısmında kısa çalışmada gösterildiler. Bu kapsamdaki işçilerin eksik prim günlerinin tamamlanması konusunda işverenden ısrarcı olmaları gerekir.

İŞÇİLER İÇİN HAKLI FESİH SEBEBİ

İşçinin priminin eksik yatırılması işverenin işçiye karşı yükümlülüklerini yerine getirmemesi anlamına gelir. İşçinin ücretinin ödenmemesi, eksik ödenmesi, primlerinin eksik yatırılması iş akdini haklı fesih sebebidir. Bu gerekçeyle istifa eden işçi mahkeme yoluyla kıdem tazminatını almaya hak kazanır.

BORÇLANMA HAKKI VERİLMELİ

Diğer taraftan, pandemide KÇÖ veya ücretsiz izin desteği alan milyonlarca işçiden önemli bir kısmı prim günleri eksik olduğu için EYT’den yararlanarak emekli olma imkânı olduğu halde emekli olamadı. Bir kısmının emekliliğe de gecikecek.

Bu işçiler, borçlanma hakkı verilerek primlerini kendileri ödemek istiyorlar. İşçilerin bu talebi haklıdır ve yerindedir.