Toplu iş sözleşmesinden kaynaklanan fiyat farklarının Hesaplanması ve ödenmesi

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDEN KAYNAKLANAN FİYAT FARKLARININ HESAPLANMASI VE ÖDENMESİ

Ali Hikmet UĞURLU

Kamu İhale Mevzuatı Uzmanı

1. GİRİŞ 11/09/2014 tarihli 6552 sayılı Torba Yasa ile taşeron işçiler ile toplu iş sözleşmesi imzalanmasından kaynaklanan ücret farklarının, ilgili kurum bütçesinden “fiyat farkı” olarak ödenmesinin önü açılmıştır. Yasanın hangi işleri kapsadığı, ne tür koşulları içerdiği ve toplu iş sözleşmesinin imzalanmasına kadar geçen aşamaları “Kamu Kurumları Açısından Taşeron İşçilerin Toplu İş Sözleşmesi Hakları” adlı makalemizde detaylıca ele aldık. Bu makalemizde ise çoğunluğu Yüksek Hakem Kurulu tarafından karara bağlanan ve birbiri ile benzerlikler içeren toplu iş sözleşmesi hükümlerini inceleyeceğiz. Toplu iş sözleşmesi hükümlerinin İdarelerce nasıl uygulanması gerektiği ve toplu iş sözleşmesinden kaynaklanan ücret farklarının nasıl hesaplanacağı ve hakedişlere fiyat farkı olarak nasıl yansıtılacağını, rakamsal örneklerle açıklıyoruz.

2. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN ÜCRET ZAMMINI İLGİLENDİREN MADDELERİ Makalemizde toplu iş sözleşmesi hükümleri içerisinde işçilere yönelik “ücret zammı” içeren maddelerini, başka bir ifadeyle “işçiliğe bağlı ücret artışlarını” ele alıyoruz.

2.1. Seyyanen Ücret Zammı İşçinin almakta olduğu günlük çıplak ücretine seyyanen (Örn: 4,00 TL) uygulanan zamdır. Zam tutarı, işçinin o ay çalıştığı gün sayısı (SGK prim günü) ile seyyanen verilen zam tutarının çarpılması suretiyle hesaplanır.

2.2. Yüzdelik Ücret Zammı İşçinin almakta olduğu günlük çıplak ücretlerine yüzdelik (Örn: %1) uygulanan zamdır. Öncelikle işçinin bir günlük çıplak ücreti hesaplanır. Bu ücrete belirtilen yüzde oranında zam eklenir. Ardından işçinin o ay çalıştığı gün sayısı (SGK prim günü) ile zam eklenmiş günlük ücret çarpılır.

2.3. İkramiye Genellikle yılda iki kez, işçilerin örneğin 5’er günlük ücretleri tutarında ikramiye ödenmesi hükmü yer alır. Burada dikkat edilecek husus 5 günlük ücretin zamlı ücret (seyyanen veya yüzde olarak eklenmiş ücret) üzerinden hesaplanması gerektiğidir.

2.4. Fazla Mesai Saat Ücreti Haftalık 45 saati aşan çalışmalarda İş Kanunu’na göre fazla çalışma ücreti bir saatlik ücretin yüzde 50’sinden az olamaz.

Toplu iş sözleşmelerinde bu oran genellikle %60 olarak belirlenir. Burada dikkat edilecek husus ise saatlik ücretin, zamlı ücret (seyyanen veya yüzde olarak eklenmiş ücret) üzerinden hesaplanması gerektiğidir.

2.5. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde yapılan çalışmalar için İş Kanunu’na göre en az 1 günlük yevmiye daha ödenir ve işçiye toplamda 1+1=2 yevmiye ödenmiş olur. Toplu iş sözleşmelerinde ise ulusal bayram ve genel tatil günleri için genellikle 2 yevmiye yani toplamda 1+2=3 yevmiye ödeneceğine ilişkin düzenleme yapılır. Yine burada dikkat edilecek husus ise günlük ücretin, zamlı ücret (seyyanen veya yüzde olarak eklenmiş ücret) üzerinden hesaplanması gerektiğidir.

2.6. Hafta Tatili Ücreti Öncelikle ifade etmek gerekir ki personele dayalı hizmet alımı ihalelerinde İdarelerce kullanılması zorunlu olan KİK İşçilik Hesaplama modülünde, hafta tatili günü çalışmaları için herhangi bir birim fiyat hesaplanmamaktadır. Dolayısıyla işçilerini hafta tatili günlerinde çalıştırmak isteyen bir İdarenin, bunu ihaleye çıkarken öngörmesi mümkün olmamaktadır.

Taşeron işçilerini hafta tatili günlerinde çalıştıran İdarelerin, ihalede ulusal bayram ve genel tatil günü için teklif edilen birim fiyatı kullanması, mevzuata aykırı ve hatalı olacağı için sözleşme imzalandıktan sonra hafta tatili çalışmaları için “yeni birim fiyat” oluşturması ve iş artışına gidilmesi bu sorunu çözecektir. Hafta tatili gününde yapılan çalışmalar için İş Kanunu’na göre işçiye en az 1,5 günlük yevmiye ödenir ve işçiye toplamda 1+1,5=2,5 yevmiye ödenmiş olur.

Toplu iş sözleşmesi hükümlerinde ise genellikle hafta tatilinde çalışan işçiye 1 günlük yevmiye ve takip eden hafta içinde 1 günlük izin yani 2 yevmiye + 1 gün izin verilmesi öngörülmektedir. İşin niteliği gereği, takip eden hafta içinde işçiye izin verilmesi mümkün olmayan işlerde -işçinin de onayı ile- 1 günlük izin ücrete çevrilip, toplamda 3 yevmiye olarak ödenebilir. Yine burada dikkat edilecek husus ise hesaplamalarda baz alınacak ücretin, zamlı ücret (seyyanen veya yüzde olarak eklenmiş ücret) üzerinden hesaplanması gerektiğidir. 2.7. Diğer Ücret Ekleri ve Sosyal Yardımlar Toplu iş sözleşmelerinde işçinin asıl ücretine ek olarak sağlanan diğer ücretler ve herhangi bir iş karşılığı olmaksızın sağlanan sosyal yardımların ödenmesi öngörülmektedir. Bu ücret genellikle şöyledir; a) Bayram Yardımı b) Yakacak Yardımı c) Doğum Yardımı d) Çocuk Yardımı e) Öğrenim Yardımı f) Evlenme Yardımı g) Ölüm Yardımı h) Doğal Afet Yardımı i) ... Söz konusu ücret ekleri ve sosyal yardımlar için toplu iş sözleşmelerinde genellikle yürürlük süresi boyunca uygulanmak üzere sabit tutarlar belirlenmiştir. İşçiler belirtilen koşulları sağladığı takdirde söz konusu tutarlar o ayki ücretlerine eklenecektir

01.07.2015-31.12.2015 41,54 TL (Bir çocuk) - 20,77 TL (Diğer) Gelir vergisi istisnaları işçiye ödenecek net ücretle ilgili olup, yükleniciye ödenecek fiyat farkı tutarına direkt bir etkisi yoktr.

Yüklenici söz konusu vergi istisnalarını yasal mevzuata uygun olarak hesaplamak ve işçi ücretlerini bu doğrultuda yatırmak zorundadır. İdare, Hizmet İşleri Genel Şartnamesinin 38’nci maddesi gereğince, Yüklenici tarafından hazırlanan işçi bordrolarını doğru hazırlayıp hazırlamadığını kontrol etmekle ve hata yapıldığı ettiği takdirde ilgili maddeye göre bunu Yükleniciye düzelttirmekle sorumludur.

3.5.Toplu İş Sözleşmesinden Kaynaklı Fiyat Farkı Tutarına %18 Oranında KDV Eklenecek midir? 11/09/2014 tarihli 6552 sayılı torba yasa ile 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 8’nci maddesine eklenen fıkrada; toplu iş sözleşmesinden kaynaklanan ödemelerin “fiyat farkı” ödemesi olduğu ifade edilmektedir. Bu nedenle toplu iş sözleşmesinden kaynaklı olarak Yükleniciye yapılan ödemeler fiyat farkı mahiyetindedir. Fiyat farkı ödemeleri, (diğer fiyat farkı ödemelerinde olduğu gibi) hakediş raporu içinde fiyat farkı hesap tablosunda gösterilir ve %18 KDV eklenerek Yükleniciye ödenir.

3.6.İdare Toplu İş Sözleşmesinden Kaynaklanan Ücret Artışlarını Doğrudan İşçilere Yatırabilir mi? Konuyla ilgili merak edilen hususlardan birisi de toplu iş sözleşmesi neticesinde ortaya çıkan ücret zamlarının İdarelerce doğrudan (alt işvereni devre dışı bırakıp) işçi hesaplarına yatırılmasının mümkün olup olmadığı sorusudur. Bu sorunun amacı, toplu iş sözleşmesi sonucunda İdare bütçesinden ayrıca alt işveren maliyeti ve KDV ödenmesinin önüne geçilmesi ve ortaya çıkacak ödemelerin bütçeye daha az yük getirmesi düşüncesidir.

Tabi ki böyle bir uygulama mevzuata aykırı olacaktır. Gerek toplu iş sözleşmesinden kaynaklı fiyat farkı ödenmesine ilişkin Kanun ve Yönetmelik düzenlemeleri, gerekse 4734 sayılı Kanun ve ilgili mevzuat gereğince sözleşme kapsamında gerçekleştirilen işlerin bedellerinin alt işverene ödenecek şekilde hesap edilmesi gerekmektedir.

ÖZEL GÜVENLİK HAKLARI MERKEZİ 

 BİZİ TAKİP EDİN https://www.facebook.com/ozelguvenlikhaklari.org