İŞÇİ HAKLARI-İşçinin tazminata hak kazanarak derhal fesih hakkı

Yani işyerinin sağlıksız koşullarda olması, hastalığa yakalanma riski veya hastalanılması, iş kazası geçirlmesi veya geçirilme riski bulunması veya işyerinde çalışan diğer işçi veya personlelden veya temas halinde olan kişilerde bulaşıcı bir hastalık bulunması ve benzeri şekilde işçinin sağlığını tehlikeye atacak nedenlerin varlığı halinde işçi kıdem tazminatlarınıda alarqak işten ayrılma hakkına sahiptir. İşveren bu talebi reddedemez.

4857 Sayılı İş Kanununun 24.madde I.bendine gore;

a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa,

b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa işçi derhal hiçbir önele (süreye) uymaksızın iş akdini haklı olarak feshedebilir ve kıdem tazminatına da hak kazanır.

         Bunun dışışnda ikinci bende de ahlak ve iyiniyet kurallarına uyulmaması veya benzeri haller başlığı ile de iş ortamında işçinin onur, güven ve haysiyetinin korunması amaçlanmıştır. Buna son zamanlarda “işyerinde mobbing” de denilmektedir. Hiçbir işveren sırf yanında çalışıyor diye bir işçiye hakaret edemez veya asla şaka ile de olsa onu aşağılayamaz. Personelinin onurunu kırıcı davranışlarda bulunamaz. Köle çalıştırma dönemlerinden kalan bu alışkanlık işverenlerde malesef halen devam etmektedir. Fakat hayatı emekleri ile yaratan işçi ve emekçilerin bu konuda çok hasaas olmaları gerekmektedir. İşçi kendisi ve ailesine karşı aşağıda belirtilen hallerin biri dahi meydana geldiğinde iş sözleşmesini kıdem tazminatına da hak kazanarak derhal fesedebilir. Yani işten kendi isteği ile de olsa tazminatını alarak ayrılabilir. İşçi ye yapılan bu davranışlar başka bir suçun konusu teşkil ediyorsa bu suç nedeni ile de savcılıklar kanaılı ile cezaşi yönde kovuşturulması içiçn gerekli müracaatlar yapılmalıdır. Ayrıca işçinin kişilik haklarına saldırı nedeni ile de ayrıca Borçlar kanunu hükümlerine gore maddi ve manevi tazminat haklarıda saklıdır.  Bu haklar etkin bir şekilde kullanılmasının yaygınlaşması halinde işçi ve emekçiler hakettikleri saygıyı görmeyi başaracaktır.

Bu durumları tek tek ele alacağız. Burada sayılanlar sınırlı olmamakla beraber belli başlı haklı nedenle fesih halleri şunlardır:

İŞVERENİN İŞ, ÜCRET, İŞ ŞARTLARI VEYA İŞYERİ HAKKINDA HAKKINDA İŞÇİYİ KANDIRMASI, ALDATMASI VEYA YANILTMASI:

a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.

İŞVERENERİN İŞÇİ VE AİLESİNİN ŞEREF VE NAMUSUNA DUKACAK SÖZLER SÖYLEMESİ VEYA İŞÇİYE CİNSEL TACİZDE BULUNMASI:

b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.

İŞVERENİN İŞÇİYE VEYA AİLESİNİ TEHDİT ETMESİ, SUÇA TAHRİK VE TEŞVİK ETMESİ, İŞÇİYE VE AİLESİNE KARŞI SUÇ İŞLEMESİ VEYA İŞÇİYE İFTİRADA BULUNMASI:

4857 Sayılı İş Kanunun 24/II c bedine gore işveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa.

İŞÇİNİN İŞYERİNDE CİNSEL TACİZE UĞRAMASI HALİDE HALI NEDENLE FESİH HALİDİR. İŞÇİ KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANACAKTIR.

4857 Sayili İş Kanunun 24/II d bendine gore işçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa işçi derhal haklı nedenlşle iş akdini fehedebilir.

İŞÇİNİN ÜCRETİNİN TAM OLARAK HESAP EDİLİP ÖDENMEMESİ

4857 Sayılı İş Kanunu 34 maddesi uyarınca işveren, işçi ücretlerini ödeme gününden itibaren 20 (yirmi) gün içinde zorlayıcı bir neden (sel, yangın, deprem vs.) dışında ödemezse, işçi iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu nedenle kişisel kararlarına dayanarak iş görme borcunu yerine getirmemeleri sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez.

Ayrıca İş kanununun 24.maddesi II-e fıkrası gereğince işveren işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap etmez veya ödemezse işçi iş akdinin tazminata hak kazanarak fesedebilecektir. Ücret kavramı içerisine yalnız çıplak ücret değil, fazla mesai ücreti, bayram ve genel tatil ücreti, hafta tatili ücreti gibi tüm ücretler dahildir. İkramiye, prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, fazla mesai, hafta tatili, genel tatil gibi alacakların ödenmemesi durumunda da işçinin haklı fesih imkânı bulunmaktadır (Yargıtay 9. HD. 16.7.2008 gün 2007/22062 E, 2008/16398 K.).

Bunların yanında SGK primleri hiç veya gerçek ücret üzerinden ödenmeyen işçinin de tazminat alarak istifa hakkı vardır. Yani sigorta primlerinin hiç yatırılmaması, eksik yatırılması veya düşük ücretten yatırılması hallerinde de işçinin haklı fesih imkânı vardır (Yargıtay 9. HD. 18.1.2010 gün, 2009/24286 E, 2010/74 K.).

Bütün bu durumlarda işçi tazminatını talep ederek işten ayrılabilir. Maaşını veya diğer ücretlerini alamayan işçi, işi bıraktığında kıdem tazminatı, fazla mesai ücretlerini, yıllık izin ücretlerini, maaş ve sosyal hak alacaklarını, resmi ve dini tatil ücretlerini işverenden talep edebilir. İşçinin gününde ödenmeyen ücretlerine mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır.

İŞÇİNİN ÜCRETİNİN DÜŞÜRÜLMESİ VEYA YAPABİLECEĞİNDEN AZ İŞ VERİLEREK AZ KAZANMASINA NEDEN OLUNMASI HALİ:

4857 Sayılı İş Kanunun 24/II f bendine göre ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa işçi iş akdinin tazminata hak kazanarak fesedebilir.Yazar Yusuf.Ayık