İşten çıkış kodu nedir? Neden önemlidir?

Pınar Dinç Yazısı 

İşten çıkış kodu nedir?

Basitçe anlatmak gerekirse işçi bir işe başlarken nasıl SGK’ya işçinin o işyerinde çalışmaya başladığı “işe giriş bildirgesi” ile bildiriliyor ise, yine işçi işten çıkarken de SGK’ya “işten ayrılış bildirgesi” sunulur. Bu işten ayrılış bildirgesinde işçinin artık o iş yerinde çalışmadığının bildirilmesinin yanı sıra hangi sebep ile işten çıktığı/çıkarıldığı da bir kod numarası olarak yazılır. Bu kod işten çıkış kodudur. Örneğin bu kod “3” olarak bildirilmiş ise bu iş sözleşmesinin istifa yolu ile işçi tarafından feshedildiği anlamına gelir.

İşten çıkış kodunun önemi nedir?

Şu anda 41 adet işten çıkış kodu vardır ve her birinin iş akdinin sona ermesi sebebi açısından açıklaması farklıdır. Bu çıkış kodları iş akdinin kim tarafından ve hangi sebep ile sonlandırıldığını anlatır. Tam da bu sebep ile fesih sürecinden sonra işçinin hangi haklara sahip olacağını da belirler.

Örneğin; yukarıda verilen örnekteki gibi 3 çıkış kodu yani işçinin istifası ile iş akdinin sona erdirildiği bildirilmiş ise işçi işsizlik maaşına hak kazanamaz.  Bu nedenle iş akdinin hangi neden ile ve kim tarafından sonlandırıldığının gerçek nedeninin bildirilmesi, yanlış kod girilmemesi işçi açısından oldukça önemlidir.

İşten çıkış kodunu kim bildirir?

Buraya kadarki kısımdan anlaşılacağı üzere işten çıkış kodunu işveren bildirir. Sorun tam da burada ortaya çıkıyor. İşçi gerçekte işveren tarafından ve haksız olarak işten çıkarıldığı halde işten çıkış kodu buna uygun olan 4 kodu olarak değil (Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi), işçinin işsizlik maaşı alamayacağı şekilde ve sanki işveren tarafından haklı nedenle tazminatsız olarak fesih yapılmışçasına 29 çıkış kodu (İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih) olarak bildirilebiliyor. Bunun nedeni hepimizin bildiği gibi işçiye tazminat alacaklarını ödememe amacı taşıyor.

İşten çıkarma yasağına rağmen işçi nasıl işten çıkarılıyor?

Ekonomik Önlem Paketi ile getirilen yasal düzenlemede “işten çıkarma yasağına” bir istisna getirilmişti. Bu istisna İş Kanunu’nun 25. Maddesi 2. Fıkrasında belirtilen “Ahlak ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri” başlığı altında düzenlenen ve işverene işçiyi tazminatsız olarak işten çıkarma hakkı veren fesih sebepleridir. Bunun çıkış kodu olarak karşılığı ise 29 çıkış kodudur. Yani gerçekte sebep bu olmasa dahi, işçi haksız olarak işten atılmış olsa dahi işveren 29 çıkış kodunu bildirerek bu yasağı rahatlıkla delebilir. Son zamanlarda sürekli olarak sorulan “işten çıkarma yasağı var nasıl çıkarıldım?” “işten atıldım ama 29 çıkış kodu yazılmış nasıl oluyor?” sorularının da cevabı da budur. Yani fiilen işten çıkarma yasağı olmadığı gibi, bu yasağı bu yöntem ile delen işveren işçiyi işsizlik maaşından da mahrum bırakmaktadır.

Hatalı çıkış kodu nasıl düzeltilir?

Çıkış kodları işveren tarafından elektronik ortamda bildirilir. İşveren çıkış kodunu, çıkış yapıldıktan sonraki 10 gün içinde elektronik ortamda düzeltebilir, bu süre geçtikten sonra da elbette düzeltmekle yükümlüdür. Bu süre geçtikten sonraki düzeltme Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 2013/11 sayılı genelgesinde düzenlenmiştir. Bu genelgeye göre 10 gün geçtikten sonraki düzeltme talepleri SGK tarafından alınmayacak, İŞKUR müdürlüklerine başvuru yapılacaktır. Genelgeye göre bu başvuruyu işçi yapmış ise çıkış kodu değiştirilmeyecektir.  Çıkış kodunun 10 günlük süre geçtikten sonra değiştirilebilmesi için kanıtlayıcı belgeler ile birlikte işçi ve işverenin birlikte başvurması veya işverenin kanıtlayıcı belgelerle başvurması gerekmektedir. Bu kanıtlayıcı belgeler örnek olarak tazminat ödendiğine dair belgeler, işçi tarafından dava açılmış ve kazanılmış ise mahkeme kararı, arabulucuya gidilmiş ve işçiye bu aşamada tazminat ödenmişse arabulucu tutanağı v.b. gösterebiliriz.

İşverenin bunu yapmaması halinde işçinin yine kanıtlayıcı belgeler ile SGK’ya şikayet hakkı vardır ve bu şikayet sonucunda işverene idari para cezası kesilecektir.