Psikolojik Manipülasyon Teknikleri ve Korunma Yolları

Manipülasyon yetersiz, aldatıcı ve hatta taciz edici stratejiler yoluyla başkalarının algısını veya davranışlarını değiştirmeyi amaçlayan psikolojik ve sosyal bir etki türüdür.Genellikle ikili ilişkilerde daha çok kullanılır. İlişki içerisinde güçlü olan tarafın, zayıf olan tarafı manipüle etmesi sonucu ortaya çıkar. Manipülasyon, ses tonu, vücut dili, jest ve mimikler gibi birçok yöntem ile gerçekleştirilebilir.Psikolojik manipülasyon diğer insanların duygusal ve fiziksel sağlıklarına zarar verebilir. Manipülasyon insanların özgüvenlerini bozabilir veya kaygı ve depresyon gibi duygusal problemlere neden olabilir. Manipülasyonun farkında olmak ve manipülatörlere karşı durmak önemlidir.

Psikolojik Manipülasyon Teknikleri Nelerdir?

Manipülasyon Teknikleri Nelerdir

Psikolojik manipülasyon teknikleri, bir kişinin başka bir kişi veya grup üzerinde kontrolü sağlamak için kullanabileceği taktiklerdir. Bu tekniklerin etkileri kişilerin duygusal ve zihinsel sağlıkları üzerinde olumsuz etkilere neden olmaktadır. Bazı yaygın psikolojik manipülasyon teknikleri şunlardır:

Duygusal Manipülasyon

Duygusal manipülasyon, bir kişinin başka birini kontrol etmek veya istediği şeyleri elde etmek için duygusal bağlılık kurmasıdır. Bu tür manipülatif davranışlar, genellikle karşı tarafın hislerini sömürerek, onda utanç, suçluluk, kaygı vb. olumsuz duygular hissetmeye zorlayarak gerçekleştirilir. Duygusal manipülasyon, sağlıklı bir ilişki kurulmasını engelleyebilir ve kişinin özgüven ve hayat kalitesini düşürebilir.

Gaslighting

Kişinin karşısındaki kişinin gerçekliği hakkındaki algısını bozmaya çalışmasıdır. Bu durum kafa karışıklığına sebep olarak kişinin istediği şekilde hareket etmesine neden olabilir.

Özgüven Eksikliğinden Yararlanmak

İnsanların kendisinde beğenmediği veya eksik bulduğu yönü muhakkak ki vardır. Bu eksiklikleri genelde saklamaya çalışırız. Ama kendinizde eksik hissettiğiniz yönleri öğrenen manipülatörler bunu size karşı kullanarak öz güveninizin daha da düşmesine neden olur.

Ego Okşama

Bir kişinin kendini iyi hissetmesini sağlamak için yapılan davranıştır. Bu davranış, bir kişinin kendine olan güvenini arttırmak ve onun kendini değerli hissetmesini sağlamak amacını taşır. Bu şekilde kişinin hayır diyememesini sağlayarak manipüle etmiş olur.

Pozitif Sağlamlaştırma

Pozitif sağlamlaştırma, bir davranışın tekrarlanma olasılığını artırmak için o davranışın sonuçlarını olumlu hale getirerek kullanılan bir tekniktir. İstenen davranışların tekrarlanmasını teşvik ederek olumlu sonuçlar elde etmeyi amaçlar. Övgü, ödüllendirme, gülümseme gibi olumlu etkilerle bunu sağlamaya çalışılır.

Duygu Sömürüsü

Kişinin duygularını göz ardı ederek onları kendi çıkarları için kullanmasıdır. Bu tür davranışlar genellikle insanların acılarını, endişelerini veya kaygılarını kullanarak kendi çıkarlarını elde etmek için yapılır. Duygu sömürüsü, kişinin duygusal sağlığını olumsuz etkileyebilir.

Mahrum Bırakma Davranışı

Kişinin diğer kişiyi isteyerek sevdiği ve ihtiyaç duyduğu şeylerden mahrum bırakmasıdır. Böylelikle istediği davranışa yönlendirmeye çalışılır.

Negatif Sağlamlaştırma

Bir kişinin ya da gruptaki insanların olumsuz düşüncelerini veya davranışlarını değiştirmeye yönelik bir psikolojik tekniktir. Bu ses tonunu yükseltme, bağırma hatta azarlama şeklinde davranışlarla yapılmaktadır.

Cezalandırmak

Kişinin istemediği davranışını yapmaması için onu korkutmak, tehdit etmek veya ceza yöntemleri kullanarak yapmamaya zorlanmasıdır.

Küçümsemek

Kişinin başka bir kişiye veya gruba karşı aşağılayıcı, küçük düşürücü ve saygısız davranışlarıdır. Karşısındaki kişiyi değersizleştirmeye ve kendisini önemsiz hissetmesine neden olur.

Sorunlu Davranışlar Sergilemek

Kişinin diğer bir kişiye karşı sorunlu davranışlar sergilemesi ve sonrasında özür dilemesi ile gerçekleştirilir. Bu durum karşısındaki kişiyi suçluluk duygusuyla boğarak kontrolü elinde tutmasına neden olabilir.

Manipülatif Kişilerin Özellikleri Nelerdir?

Manipülastif kişilerin özellikleri

Manipülatör kişiler, başkalarını istedikleri şekilde yönlendirmek için bilinçli veya bilinçsiz olarak manipülasyon tekniklerinden yararlanırlar. Bu kişiler genellikle kontrol etme ihtiyacı hissederler.

Manipülatörler sıklıkla yalana başvururlar, gerçeği çarpıtmak için uğraşırlar.

Genellikle başkalarının duygularına karşı duyarsız yaklaşırlar ve diğer kişilerin duygularını sömürürler. Kendi çıkarlarını her şeyden önde tutarlar ve diğer insanların hislerine pek değer vermezler.

Diğer kişilerin zayıf ve eksik olduğu noktalarını hedef alabilirler veya başkalarının güvenlerini kötüye kullanarak kendi çıkarlarını korumaya çalışabilirler.

Bu kişiler genellikle diğer insanları kendi kontrolü altında tutmak isterler. Başkalarına emirler vererek veya onların hayatlarına müdahale etmeye çalışarak bu kontrolü sağlamaya çalışırlar.

Kendi hatalarını veya sorunlarını başkalarının üzerine yıkmaya çalışırlar ve kendilerini suçsuz göstermek isterler. Hatalarını kolay kolay kabullenmezler.

Birinin Beni Manipüle Ettiğini Nasıl Anlarım?

Manipülasyon, başka birinin sizi istediği yönde hareket etmeye ve düşünmeye ikna etmek amacıyla kullandığı çeşitli psikolojik teknikleri içeren bir davranıştır. Manipülasyonun farklı türleri vardır ve bazıları oldukça açık olabileceği gibi, diğerleri daha zor anlaşılabilir.

Birisi sizi manipüle ediyor olabilirse, şu işaretlere dikkat etmeniz gerekebilir:

Size karşı söylemek istediği gerçekleri çarpıtıyor.

Sizin duygularınızı kullanmaya çalışarak sizi suistimal etmek istiyor.

Size karşı baskı yapıp, sizin kararlarınızı değiştirmeye çalışıyor.

Sizi sürekli eleştiriyor ve kendinize olan güveninizi zedelemeye çalışıyor.

Size karşı hep belirsizlik ve karmaşıklık yaratarak, kafanızın karışmasına sebep oluyor.

Bu seçeneklerden herhangi birini ya da birkaçını fark ederseniz, muhtemelen birisi sizi manipüle etmeye çalışıyor olabilir. Öncelikle neyin yanlış olduğunu anlamaya çalışabilir ardından sınırlarınızı belirleyerek, istenmediğiniz yönde hareket etmeye zorlanmanızı önleyebilirsiniz.

Manipülasyon Örnekleri Nelerdir?

Manipülasyon günlük hayatta birçok farklı şekilde karşımıza çıkabilir. Bazı örnekler:

Satış Taktikleri

Satıcılar, müşterilerin kararını etkilemek için manipülatif taktikler kullanabilirler. Örneğin, ürünün fiyatını düşük göstererek müşterinin daha fazla harcama yapmasını sağlayabilirler.

İlişki manipülasyonu

Partnerlerden biri diğerini kontrol etmek veya istediği şeyleri yaptırmak için manipülatif taktikler kullanabilir. Duygusal sömürü yaparak diğer kişiyi kaygılandırabilir veya suçluluk duygusu uyandırarak davranışlarını değiştirebilir.

Sosyal medya manipülasyonu

Sosyal medyada insanlar diğer herkesin davranışlarını manipüle etmek için çeşitli teknikler kullanabilir. Bu teknikler insanların ilgi alanlarına göre içerikler sunarak onların davranışlarını yönlendirebilir.

İşyerinde manipülasyon

İşverenler, işyerinde çalışanları manipüle etmek için çeşitli taktikler kullanabilirler. İşten çıkarılma veya terfi edilmeme korkusuyla çalışanları kontrol altında tutmaya çalışabilirler.

Manipülasyon Türleri Nelerdir?

Manipülasyonlar; psikolojik manipülasyon, saldırgan manipülasyon, duygusal manipülasyon, strateji ve kendini gizleme olarak farklı kategorilerde ele alınmaktadır.

Psikolojik manipülasyon manipülatörün rahatsız edici, aldatıcı yöntemler ile diğer bireylerin düşünce, algı veya davranışlarını değiştirmeyi, etkilemeyi amaçlayan bir sosyal etki türü olarak tanımlanırken, duygusal manipülasyon ise manipülatör bireylerin, kendine hizmet eden bir çerçeve içinde başkalarının duygularını manipüle etme kabiliyeti olarak ifade edilmektedir.

Bu tür manipülasyon ile manipülatörün diğerlerini bilinçli bir şekilde etkisi altına alarak, kendi isteklerine göre onları değiştirmesi ve duygusal istismara başvurmasından bahsedilmektedir.

Manipülasyonun bir başka çeşidi, strateji kullanma olarak isimlendirilmektedir. Bu tür manipülasyonda manipülatif kişilerin, bireysel çıkarlarını en üst noktaya yükseltecek stratejiler kullandıklarına dikkat çekilir.

Bir diğer manipülasyon stratejisi, manipülatörün kendini gizlemesidir. Kendini gizleme, bireylerin kendilerine dair tanımladıkları özel duygu, düşünce, deneyim ve eylemleri bilinçli bir şekilde diğer insanlardan saklamaya yönelik sürekli ve genel davranışsal eğilimler olarak belirtilmektedir

Manipülatif davranışların oluşmasında pek çok faktörden bahsetmek mümkündür. Bunların en başında aile ve yakın sosyal çevre sıralanabilir.

Sevgilim Beni Manipüle Ediyor Ne Yapmalıyım?

Manipülasyon ilişkilerde oldukça yaygın bir durumdur ve insanlar manipüle edildiğini fark etmeden uzun bir süre geçirebilirler. Eğer sevgilinizin sizi manipüle ettiğinden şüpheleniyorsanız, öncelikle bu durumu netleştirmek için kendinize birkaç soru sormanız gerekebilir:

Sevgilim/Eşim beni nasıl manipüle ediyor?

Manipülasyon benim üzerimde ne tür etkiler yaratıyor?

Bu durum devam etmesine izin verirsem nelerle karşılaşabilirim?

Eğer ki sevgiliniz/eşiniz gerçekten sizi manipüle ediyorsa, bunu fark etmeniz zor olabilir ve zaman alabilir çünkü manipülatif kişiler genellikle karşı tarafın hislerini etkilemek için çok profesyonel davranırlar.

Ama ilişkinizde sıklıkla şunlara maruz kalıyorsanız:

Sürekli eleştirilme veya kötü sözler, hakaretlerle aşağılama

Sık sık kendinizi suçlu hissettirme

Duygularınız üzerinden sizin eksik ve zayıf olduğunuz yönlerden vurma

Hayatınızla ilgili her anı kontrol etmeye çalışma

Verdiğiniz kararlarınıza saygı göstermeme

Eğer sevgiliniz veya eşinizin sizin üzerinizde böyle bir etkiye sahip olduğunu düşünüyorsanız, kendinizi korumanın en birinci yolu onunla bu durumu açıkça konuşmanızdır. Konuşmanızda ona sevgi ve saygı ile yaklaşıp, kendinizi nasıl hissettiğinizi anlatmayı deneyin ve bu durumun değişmesi için neler yapabileceğinizi konuşun.

Okul Hayatında Manipülasyon Yapılır Mı?

Okul hayatında da öğrenciler arasında manipülasyon yaşanabilir. Örneğin, bir öğrenci diğer öğrencileri kendi istediği gibi hareket etmeye ikna etmek için yalana başvurabilir veya gerçeği çarpıtmak için uğraşabilir. Bununla birlikte, okullarda manipülasyonu engellemek için birçok önlem alınabilir. Öğrencilere dürüstlük ve saygı gibi değerleri öğretmek, anlatmak onların doğru kararlar vermelerine yardımcı olabilir. Ayrıca, okullarda öğrencilerin sosyal ve duygusal ihtiyaçlarını karşılamak için destekleyici bir ortam sağlamak da öğrencilerin manipülasyona maruz kalma ihtimalini ve manipülasyondan etkilenme ihtimalini azaltabilir.

Manipülasyonla Nasıl Başa Çıkılır?

Kendinizi tanıyın: Manipülatif davranışların genellikle zayıf noktalarınıza odaklandığını unutmayın. Kendinizi ve hangi durumlarda zayıf olabileceğinizi bilmek, manipülasyon yapmak isteyenlere karşı daha hazırlıklı olmanızı sağlar. Ayrıca, kendinizi güçlü ve özgüvenli hissetmek, manipülatif kişilerin sizi kolayca etkilemesini engeller.

Sınırlarınızı belirleyin: Sınırlarınızı belirlemek, başkalarının sizi nasıl ele alacaklarını kontrol etmenize yardımcı olur. Kendi değerlerinizi ve inançlarınızı koruyun. Birisi sizi manipüle ettiğinde, sınırlarınızı açıkça ifade ederek ve kendinizi olumsuz duygulardan koruyarak manipülasyonun etkisini azaltabilirsiniz.

Mantıklı hareket etmeye çalışın: Manipülatif kişiler genellikle duygusal olarak hareket etmenizi sağlamaya çalışırlar. Bu nedenle, mantıklı düşünmek, mantığı kullanmak kalmak ve duygusal tepkilere kapılmamak önemlidir.

İletişim becerilerinizi geliştirin: İyi bir iletişimci olmak, manipülatif kişilerle nasıl başa çıkacağınızı da öğrenmenize yardımcı olur. Kendinizi doğru ifade etmek ve başkalarıyla sağlıklı bir şekilde iletişim kurabilmek, manipülasyonun etkisini azaltır.

Empati yapmayı ihmal etmeyin: Başkalarının duygularına ve ihtiyaçlarına saygı duymak, onların manipülatif davranışlarına karşı direnmenize yardımcı olur.

Sorular sorun: Manipülatif kişiler genellikle kontrolü ellerinde tutmak için ikili ilişkilerinde sohbeti yönetmeye çalışırlar. Onları sorgulayarak, onların gerçek amacını anlamaya çalışabilir ve manipülatif davranışlarına karşı koyma yolunu bulabilirsiniz.

Güvenli bir çevre, alan oluşturun: Güvenebileceğiniz bir çevreye sahip olmanız, manipülasyona karşı savunmasız hissetmenizi önleyebilir. Aileniz, arkadaşlarınız veya bir terapist gibi güvendiğiniz kişilerle konuşarak, manipülatif davranışlarla başa çıkmak için farklı bakış açıları ve tekniklerini öğrenebilirsiniz.

Manipülasyona Maruz Kaldığımda Ne Yapabilirim?

Manipülasyon, bir kişinin diğer kişileri kontrol etmek veya istediği şeyi elde etmek için bilinçli olarak yanıltıcı yönde davranışlarda bulunmasıdır. Manipülasyon konusunda terapi almak genellikle, manipülatif davranışların nedenleri ve bu davranışların nasıl değiştirilebileceği konularını ele alır.

Manipülasyonun nedenleri genellikle kişinin zayıf veya yetersiz olduğu yönleri, düşük özgüveni ve düşük özsaygısı ya da başka duygusal zorluklarından kaynaklanabilir. Manipülasyon terapisinde terapist ile beraber kişinin kendine olan güveninin artmasına ve daha sağlıklı iletişim becerileri geliştirmesine yardımcı olacak teknikler sağlanır.

Bu terapide, bireyin kendi düşünceleri, duyguları ve davranışları üzerinde çalışılarak, daha olumlu bir yaşam tarzı geliştirmesine yardımcı olunur. Terapi sürecinde, genellikle bireyin manipülatif davranışları fark etmesine ve bunları nasıl değiştirebileceğine odaklanılır.

Terapi süreci ayrıca, hayatınıza karşı müdahaleciliğe veya kontrolcü davranışlara karşı daha sağlıklı tepkiler geliştirilmesine de odaklanır.

Psikolog Enes Dinçer manipülasyona maruz kalanlar ve bu durumun kendisine zarar verdiğini düşünenler için terapi hizmeti uygulamaktadır. Eskişehir’de bulunan Psikoterapi Merkezinden randevu alarak değişime yeni bir adım atabilirsiniz.

Kaynakça

Yılmaz, H. “İnsan İlişkilerinde Manipülasyon Ölçeği”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi 7 (2018): 0-0

Erden Çınar, S., Yazıcı, S. & Tekiner, B. (2022). BELİREN YETİŞKİN İLİŞKİLERİNDEKİ MANİPÜLASYONLARDA AİDİYET HİSSİNİN GÜCÜ. Toplum ve Sosyal Hizmet, 33 (1), 97-112