İşsizlik Fonu’nda gider, geliri ilk kez aştı

Bu gelişmeye paralel olarak İşsizlik Fonu’ndan işsizlik maaşı alanların sayısı da hızla artıyor. İşsizlik Fonu Nisan 2019’da tarihinde ilk kez açık verdi; giderler gelirleri aştı. Her ay İşsizlik Sigortası Bülteni ile gelir-gider dengesini ve detaylarını duyuran Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) iki aydan beri bu verileri açıklamıyor.

İŞKUR’un açıkladığı İşsizlik Sigortası Bülteni’ne göre Nisan ayında İşsizlik Fonu’nun toplam geliri 3 milyar 90 milyon TL oldu. Gideri ise 3 milyar 480 milyon olarak gerçekleşti. Böylece Fon tarihinde ilk kez giderler, gelirleri aştı. İşsizlik Fonu’nun gelirleri; yüzde 2 işveren primi, yüzde 1 işçi primi ve yüzde 1 devlet katkısı ile faiz gelirlerinden oluşuyor.

İşsizlik Fonu’nun Nisan ayı giderlerine bakıldığında en büyük kalem 1 milyar 344 milyon TL ile işverenlere yönelik teşvik ödemesi. İşsizlik maaşı ödemesi ise 1 milyar 57 milyon TL ile ikinci sırada yer alıyor. Bunu; meslek kurslarının ağırlığını oluşturduğu aktif işgücü programları ödemesi (746 milyon TL) ve iş başı eğitim programı ödemesi (256 milyon TL) takip ediyor.

'Açığın sebebi işverenlere yapılan teşvik ödemeleri'

Gelir-gider dengesinde İşsizlik Fonu’nun aylık bazda ilk kez açık vermesinin en büyük sebebi işverenlere yapılan   teşvik ödemeleri.Nisan 2019’da Fon giderlerinin sadece yüzde 30,3’ünü işsizlik maaşı ödemeleri oluşturuyor. İşverenlere yönelik teşvik ve destek ödemeleri ise giderlerin yüzde 38,6’sına karşılık geliyor. Yine işverenlerin çalıştırdıkları kişilerin maaşını ifade eden işbaşı eğitim programlarının nisan ayındaki payı yüzde 9,4 oldu. Bu da giderlerin neredeyse yarısının (yüzde 48) işverenlere teşvik ve destek ödemelerinden oluştuğu anlamına geliyor.

Son 10 yıla bakıldığında İşsizlik Fonu’ndaki gelir-gider bütçesindeki değişimin en büyük sebebi teşvik ve destekler. Önceki yıllarda merkezi bütçeden ödenen teşvikler son 2 yıldır İşsizlik Fonu’ndan karşılanıyor.

İşveren ödediğinden fazla teşvik alıyor

2018 yılı verilerine bakıldığında işverenlerin İşsizlik Fonu’na yaptığı katkıdan daha çok teşvik aldığı ortaya çıkıyor. Buna göre 2018’de işverenler İşsizlik Fonu’na 9,2 milyar TL işveren primi ödedi. Aynı yıl 10,7 milyar TL teşvik ve 1,85 milyar işbaşı eğitim programları olmak üzere Fon’dan 12,5 milyar TL destek aldı. Bu da toplamda işverenlerin yaptıkları katkıdan 3,3 milyar TL daha fazla destek aldığı anlamına geliyor.

Giderlerin gelire oranı artıyor

Yıllar içinde giderlerin gelirlere oranına bakıldığında gider oranının yükseldiği görülüyor. Bu oran 2009 yılında yüzde 62, 2010’da ise yüzde 57 olarak gerçekleşti. Sebebi ise 2008-2013 yılları arasında Fon’dan Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) ile Ekonomik Kalkınma ve Sosyal Gelişme Gideri yapılmasıydı. Bu giderler kalkınca oran 2011’de yüzde 25’e kadar düştü. 2011’den sonra yükselme eğilimi başladı. 2017’de yüzde 49 olan bu oran 2018’de 69’a 2019’un ilk dört ayında ise 79’e kadar yükseldi.

Aylık bazda verilen bütçe açığından sonra İŞKUR Mayıs ve Haziran ayı verilerini açıklamadı. Giderlerin gelire oranının yükselme eğiliminin bu hızla sürmesi durumunda yıllık bazda da bütçe açığı ortaya çıkmasından endişe ediliyor